Sosyal bilgiler eğitimi, bireylerin topluma etkin ve bilinçli vatandaşlar olarak katılmalarını sağlamayı amaçlayan önemli bir disiplindir. Bu sayede, toplumsal uyum, demokratik katılım, sorumluluk bilinci ve eleştirel düşünme becerilerinin gelişmesine katkıda bulunarak daha iyi bir toplum inşa etmeye yardımcı olur.

Sosyal bilgiler eğitimi, bireylerin geçmişi, bugünü ve geleceği anlamalarını, farklı bakış açılarını değerlendirmelerini ve bilinçli kararlar vermelerini, bu sayede de gerekli bilgi ve becerileri kazandırmayı amaçlar. Aydın Adnan Menderes Üniversitesi Eğitim Fakültesi Sosyal Bilgiler Anabilim Dalında görevli Prof. Dr. Sultan Baysan ile gerçekleştirdiğimiz bu röportajda bu konulara değindik. 

Prof. Dr. Sultan Baysan kimdir?

Ben Prof. Dr. Sultan Baysan. Aydın Adnan Menderes Üniversitesi Eğitim Fakültesi Sosyal Bilgiler Anabilim Dalında 2000 yılından beri çalışıyorum. Lisansım Coğrafya Eğitimi alanında, Lisans ve Yüksek Lisansımı DEU (Dokuz Eylül Üniversitesi), Doktoramı ise İngiltere’de University of Exeter’de Coğrafya Bölümü’nde tamamladım. İlgi alanlarım arasında beşeri coğrafya, arazi bozulması, iklim krizi, sürdürülebilirlik, çevre, eko feminizm, somut ve somut olmayan kültürel miras, endüstriyel miras, çevre eğitimi, doğal ve insan kaynaklı afetler, sosyal bilgiler ve coğrafya konularının öğretimi sayılabilir. Voleybol, basketbol, pilates, yoga gibi birçok alanlarda spor yapmak, okumak, doğa gözlemleri yapmak, bitki yetiştirmek ve ileri dönüşüm işleri yapmak hobilerim arasında.

Sosyal bilgiler eğitiminin temel hedefleri nelerdir?

Sosyal bilgiler eğitimi, bireylerin topluma etkin ve bilinçli vatandaşlar olarak katılmalarını sağlamayı amaçlar. Bu doğrultuda, vatandaşlık bilinci geliştirilmeye ve öğrencilerin toplum içindeki sorumlulukları, hakları öğretilmeye çalışılır. Öğrencilerin kültürel mirası anlamalarını sağlamak, onları hem kendi kültürlerine hem de diğer kültürlere saygı duymaları ve hoşgörü geliştirmelerine teşvik eder. Ayrıca, eleştirel düşünme ve problem çözme becerileri kazandırılarak, olaylara çok yönlü bakabilme ve analitik düşünme yetenekleri desteklenir.

Bunlar dışında demokratik değerlerin ve insan haklarının önemi vurgulanarak, bu değerlerin korunması ve toplumda uygulanması gerekliliğinin öğretilmesi hedeflenir. Çevresel bilinç ve sürdürülebilir yaşam tarzları hakkında farkındalık yaratılarak, çevresel sorunlara duyarlılık kazandırılması programın beklentileri arasındadır. Ekonomik ve finansal okuryazarlık, bireylerin hem bireysel hem de toplumsal düzeyde sağlıklı ekonomik kararlar alabilmesi için önemsenir. Bu doğrultuda ekonomi, iletişim, siyaset bilimi, sosyoloji, psikoloji, coğrafya, tarih gibi alanlardaki geniş bir yelpazedeki disiplinlerden yardım alınır. Araştırma yapma, veri toplama ve analiz etme gibi bilimsel yöntemler kazandırılmaya çalışılarak, kanıt kullanma ve bilgiye ulaşarak bilgiyi kullanma becerileri geliştirilir. Küresel perspektif kazandırılması yoluyla, öğrencilerin uluslararası ilişkiler ve küresel olaylar hakkında bilgi sahibi olmaları beklenir. Tüm bu hedefler, bireylerin toplumda sorumluluk sahibi, duyarlı ve bilinçli bireyler olarak yetişmelerine katkıda bulunmak içindir. 

Özetlemek gerekirse etkin bir vatandaş olarak demokrasinin gücüne inanan, geçmişinden ders çıkararak geleceğine yön veren, eleştirel düşünebilen, farklılıklara saygılı, çağın yeniliklerine uyum sağlayabilen ve gelecek nesillere iyi bir örnek olmayı amaçlayan bireyler ve öğretmenler yetiştirmek, sosyal bilgiler eğitiminin temel hedeflerindendir.

Teknolojinin sosyal bilgiler eğitimindeki rolü nedir?

Teknoloji sosyal bilgiler eğitiminde geniş ve çeşitli alanlarda önemli katkılar sağlamaktadır. İnternet ve dijital kütüphaneler sayesinde öğrenciler, dünya çapındaki kaynaklara kolayca ulaşabilirler. Bu da ders materyallerini zenginleştirir ve farklı perspektifleri inceleme fırsatı sunar. Akıllı tahtalar, tabletler ve eğitim yazılımları, dersleri daha etkileşimli hale getirir, böylece öğrenciler, benzetim ve sanal turlar aracılığıyla tarihi olayları ve coğrafi bölgeleri daha iyi anlayabilirler. Harita uygulamaları ve coğrafi bilgi sistemleri (GIS), öğrencilere coğrafi bilgileri daha iyi anlama ve analiz etme imkânı sunar, tarihî olayları görselleştirerek öğrencilerin hafızasında daha kalıcı hale getirir. Bundan başka çevrim içi platformlar ve sosyal medya araçları, öğrencilerin projeler üzerinde iş birliği yapmalarına olanak tanır. Bu sayede, öğrenciler farklı bölgelerden yaşıtlarıyla iletişim kurarak kültürel anlayışlarını geliştirebilirler. Eğitim yazılımları ve çevrim içi kurslar, öğrencilerin bireysel öğrenme hızına ve ihtiyaçlarına göre uyarlanabilir. Böylece her öğrenci kendi öğrenme yolunu belirleyebilir. Teknoloji, öğrencilere veri analizi yapma ve eleştirel düşünme becerilerini geliştirme konusunda da yardımcı olur. Öğrenciler sosyal olayları ve eğilimleri analiz ederek daha bilinçli değerlendirmeler yapabilirler. Ayrıca, sosyal medya ve haber siteleri sayesinde öğrenciler dünya genelindeki güncel olaylardan haberdar olabilirler, bu da derslerin güncel ve dinamik bir yapıda işlenmesine katkıda bulunur. Dijital hikaye anlatımı araçları, öğrencilere tarihi olayları ve kişisel hikayeleri anlatma imkanı sunar, bu da onları yaratıcılığa teşvik eder ve konuları daha iyi kavranmalarına yardımcı olur.

Teknolojinin sosyal bilgiler eğitimindeki bu rolleri, öğrencilere daha zengin, etkileşimli ve bireyselleştirilmiş bir öğrenme deneyimi sunar. Eğitimciler ise bu teknolojik araçları etkili bir şekilde kullanarak öğrencilerin sosyal bilgiler derslerine olan ilgisini artırabilir ve akademik başarılarını destekleyebilirler. Teknoloji, bu alanlarda yoğun bir şekilde kullanılmakla birlikte yine de alan bilgisi öğretiminin kurban edilmemesi önemlidir. Zaman zaman teknoloji ön plana çıkarken alan bilgisi, derinlemesine ilgili konuların öğretiminin feda edilmesi önlenmelidir.

Tarihsel olaylar sosyal bilgiler derslerinde nasıl işleniyor?

Tarihsel olaylar çeşitli yöntem ve stratejilerle işlenmektedir. Ders kitapları ve akademik kaynaklarla öğrencilere temel bilgiler kronolojik ve detaylı açıklamalarla sunuluyor. Konular zaman zaman öğrencilerin daha iyi kavraması için hikayeleştirilebiliyor. Harita, tablo, grafik ve resimler gibi görsel materyaller, tarihsel olayların coğrafi boyutunu anlamalarına yardımcı oluyor. Filmler, belgeseller ve kısa videolar yoluyla öğrenciler teşvik ediliyor. Grup çalışmaları ve tartışmalarla öğrencilere farklı bakış açıları kazandırılması hedefleniyor. Birincil kaynakların kullanımı sayesinde öğrencilere doğrudan tanıklıklar üzerinden tarihsel olayları objektif değerlendirme fırsatı sunulması dikkate değer. Saha gezileri ve müze ziyaretleri ile öğrencilerin tarihsel mekânları ve eserleri yakından görerek duygusal bir bağ kurmaları isteniyor. Ancak daha fazla tarihi ve doğa olaylarını yerinde gözlemlemek için arazi ve saha gezilerine ihtiyaç var. Ancak bu konuda kaynak eksikliği önemli bir sorun.

Sosyal bilgiler eğitimi öğrencileri geleceğe hazırlamak için nasıl bir rol oynuyor?

Sosyal bilgiler eğitimi, öğrencilerin geleceğe hazırlanmasında kritik bir rol oynar. Bu dersler, öğrencilere vatandaşlık bilinci kazandırarak demokratik değerler, insan hakları ve toplumsal sorumluluklar konusunda bilinçlendirmeyi sağlar. Aynı zamanda yurt ve tarih bilgisi, kültürel mirasın korunması, kültürel kimliklerin değerlendirilmesi, farklı kültürlere hoşgörü ile yaklaşma becerileri de sosyal bilgiler eğitiminin önemli bir parçasıdır. Öğrenciler bu dersler sayesinde eleştirel düşünme yeteneklerini geliştirir ve küresel sorunlara duyarlılık kazanırlar. Bu da onların gelecekteki yaşamlarında etkili bir şekilde iletişim kurmalarını, analitik düşünme becerilerini kullanmalarını ve küresel sorunlara çözüm bulmada aktif rol almalarını sağlar.

Kültürel mirasın korunması sosyal bilgiler derslerinde nasıl öğretiliyor?

Bu konu genellikle pratik uygulamalarla desteklenir. Birleşmiş Milletler’in Sürdürülebilir Kalkınma Hedefleri’nin esas alınması önemlidir. Öğrencilere tarihi ve kültürel eserleri yerinde görme fırsatı verilerek daha derinlemesine bir anlayış kazanmaları beklenir. Aynı zamanda etnografik araştırmalar ve yerel halkla yapılan görüşmeler de öğrencilerin yerel tarihi ve coğrafi bilgi edinmelerini, kültürel mirasını araştırma ve tanıma şansını artırır. Pratik uygulamaların yanı sıra öğrencilere kültürel mirası anlatan projeler hazırlama, kültürel etkinliklere katılma ve koruma bilinci oluşturma gibi görevler de verilir. Bu yöntemler, öğrencilerin kültürel mirası daha yakından tanımaları, korunması gerektiği konusunda bilinçlenmeleri ve toplumsal bir sorumluluk duygusu geliştirmelerine katkıda bulunur.

Adalet kavramı sosyal bilgiler derslerinde nasıl işleniyor?

Adalet konusu, genellikle çok yönlü bir şekilde ele alınır. Programlar, öğrencilere adalet kavramını tanımlamak, temel ilkelerini öğretmek ve farklı boyutlarıyla incelemek için çeşitli yöntemler kullanır. Bunlar arasında hukukun temel prensipleri, adalet sistemi, tarihsel adalet örnekleri, toplumsal adaletin sağlanması ve adaletin korunması gibi konular yer alır.

Sosyal bilgiler derslerinin öğrencilerde vatandaşlık bilinci oluşturmadaki rolü nedir?

Sosyal bilgiler derslerinin öğrencilerde vatandaşlık bilinci oluşturmadaki rolü oldukça önemlidir. Bu dersler, öğrencilerin demokratik değerleri ve ilkeleri öğrenmelerini sağlarken, aynı zamanda adalet, özgürlük, eşitlik, hoşgörü gibi kavramları da anlamalarını amaçlar. Aynı zamanda toplumsal sorumluluk farkındalığını artırır. Öğrencilere topluma karşı sorumlulukları ve toplumsal adaletin sağlanması için çaba sarf etmeleri gerektiği bilincini kazandırmak asıl hedeftir.